Vrlo uvažen u pravoslavnom svetu, posebno kod Grka, gde važi kao opšti pomagač hrišćana, svetitelj Nikola je i kod Srba u velikom poštovanju, mnogo većem nego što bi mu pripalo po mestu koje zauzima u nebeskoj hijerarhiji. Stavljen je odmah uz Svetog Jovana-kuma i krstitelja Božjeg, i Svetog arhanđela Mihaila-prvog među bestelesnim silama uz nebeski presto.
Čuven i poštovan kao svetitelj još za života, arhiepiskop Nikola je skončao u miru (6. decembra po starom kalendaru ) 343. godine u gradu Miru u Likiji, po kojem je i nazvan svecem mirlikijskim. Mošti ovog vatrenog pobornika pravoslavlja, čiji je kult posebno razvijen u VI veku za vreme cara Justinijana, prebačene su, pred navalom islama, iz Mira u Bari, tada pravoslavni grad u južnoj Italiji, što se u Crkvi svetkuje 22. maja, a u našem narodu pod nazivom Nikolaji (Mladi, ili Letnji, Sveti Nikola).
Otac Nikola, zvani Čudotvorac, „najveća sila na moru“, smatra se zaštitnikom putnika i moreplovaca, u nekim krajevima se njemu mole nerotkinje, a u novije vreme je njegov dan sve više svetkovina dečje radosti. Srbi naših zapadnih strana zovu ovog sveca i Čuvar Nikola, jer on voli i čuva decu, donoseći joj o svom danu razne poklone, čime je srpski narod suzbijao uticaj katoličanstva pomoću Deda Mraza. Proslavlja se 19. decembra.
Ovaj svetac je bez premca kao krsno ime (kućanska slava) u Srba, a slovi kao vodena slava, jer ga kao zaštitnika svojih zanata i zanimanja praznuju vodeničari, lađari, ribari i splavari. U istočnoj Srbiji je Sveti Nikola polazni dan.
Sveti Nikola polovi božićni post te zato ovaj dan neće da premrse ni oni kojima ovo nije krsna slava.
Sa Nikoljdanom, po starom srpskom načinu odmeravanja i označavanja delova godine, počinje osma trojanka, poslednja u godini, i traje do Božića, posle koga se vreme do Petrovdana računalo prema pokretnom uskršnjem ciklusu.
[su_box title=”Sveti Teofan” style=”soft” box_color=”#b8de61″ title_color=”#000000″]Kod Srba je, na 19.decembar, još jedno krsno ime. Pojedini rodovi , uglavnom u Lici, praznuju Svetog Teofana. Sve imanje Teofana, bogatog žitelja grada Patara u Likiji, a čuvenog po mnogim dobročinstvima, početkom IV veka, po njegovoj smrti, razdelio je sirotinji sin mu jedinac, a to je glavom-Sveti Nikola.[/su_box]
Izvor: Srpski običajni kalendar, Mile Nedeljković
