Iako liče na nadimke „žestokih“ momaka- koložeg, sečko i derikoža su isto što i siječanj, veljača i ožujak, odnosno januar, februar, mart. Reč je o zaboravljenom srednjovekovnom kalendaru u nas.
Mnogo pre današnjeg kalendara, Sloveni su imali svoj kalendar te i svoje mesece u godini koje su opisno nazivali, prilagođavajući imena pojavama, iz njima poznatog sveta, koji ih je okruživao. Nazivi su označavali prirodne pojave – klimatske i atmosferske, običajne radnje, poljoprivredne radove… Tako je bilo kod svih slovenskih naroda. U zvaničnoj upotrebi zadržao se kod Hrvata, Lužičkih Srba, u Belorusiji, Češkoj, Poljskoj i Ukrajini.
Tako su i Srbi preuzeli slovenski kalendar i uvrstili u svoj jezik. On se održao do srednjeg veka. Danas, mnogi čak i ne znaju za njegovo postojanje, jer je dugo vremena van službene upotrebe. Zamenjen je rimskim kalendarom.
Evo kako su se zvali meseci u srednjovekovnom srpskom kalendaru:
Januar-Koložeg Februar-Sečko
Mart-Derikoža April-Lažitrava
Maj-Cvetanj Jun-Trešnjar
Jul-Žetvar Avgust-Gumnik
Septembar-Grozdober Oktobar-Šumopad
Novembar-Studen Decembar-Koledar
Koložeg- ime za januar mesec, potiče od reči kolo-sinonim za Sunce i žeg-toplota, žega. Oslikava jačanje i buđenje Sunca. Kroz brojne običajne radnje zabeleženo je da su Srbi novu kalendarsku godinu, odnosno novi godišnji ciklus, dočekivali uz simbolično paljenje kolskih točkova obmotano slamom. Na taj način se prizivalo toplije vreme i nagoveštavao dolazak proleća i novog rađanja.
Sečko-februar mesec kada se seku drva. Otuda naziv i sečko. Kod Hrvata je to siječanj– ima isto značenje.
Derikoža-ime za varljivi mart. Opisana je najveća bojazan od smrti baš u ovom mesecu. To je mesec kada se susreću zima i proleće. Najveća stopa smrtnosti, kako ljudi tako i kod životinja, bila je u ovom periodu. Neki izvori tvrde da je ovaj mesec bio pogodan i za dranje i štavljenje kože.
Ostali nazivi ( lažitrava, cvetanj, trešnjar, žetvar, gumnik, grozdober, šumopad,studen i koledar) označavaju prepoznatljive pojave, rast trave, cvetanje, sazrevanje voća (trešnje), žetvu, branje grožđa, sakupljanje letine, opadanje lišća, pa ponovo studenu zimu i mesec koledara ( koledari- narodni običaj maskiranja mladih momaka od Božića do Bogojavljenja, koji su pesmom i igrom prizivali zdravlje i blagostanje domova koje su posećivali u tom magijskom ritualu).
foto: freedigitalphotos.
