Umetnički predmet od izrazite istorijske važnosti – slika „Tatar Rista Predić i surudžija“, nastala je 1861. na inicijativu kneza Mihaila Obrenovića. Autor akvarela, koji će biti izložen 18. aprila od 13 časova u beogradskoj galeriji „Dar Mar“, je austrijski slikar Karl Gebel. Smatra se da slika predstavlja svedočanstvo o evropskom duhu kneza Mihaila i značaju koji je pridavao državnoj službi kakva je bila pošta.
Reč je o jednij od tri dosada poznate varijante slike „Tatarin i surudžija“, radu bečkog slikara i litografa Karla Gebela (Carl Goebel, Beč, 21. 02. 1824 – 10. 02. 1899), koja se nalazi se u vlasništvu Modne kuće „Mona“. Svi zaintersovani, delo će moći da pogledaju do 28. aprila. Radno vreme galerije „Dar Mar“ (Kraja Petra 44, Beograd) je svim radnim danima (osim ponedeljkom) od 11 do 14 i od 17 do 19 časova, i subotom od 11 do 14 časova.
„Deo odgovora na pitanje zbog čega je knez Mihailo pozvao Gebela u Srbiju, kakve mu je i koje sve poslove poverio, nalazimo u dvema sačuvanim varijantama akvarela koji prikazuje poštonošu – tatar Ristu Prendića i njegovog surudžiju, tačnije pratioca ovlašćenog da mu na putu između dve stanice, tzv. mezulane, pomaže, predaje pošiljke sa svog podučja, obezbeđuje hranu, smeštaj i zamenu konja. Očito je mladi knez, evropejac po obrazovanju i sklonostima, želeo da ukaže na važnost jedne temeljno značajne državne službe kakva je bila i ostala pošta. Zato nije slučajno što uredništvo „Nove iskre“, uz reprodukciju slike iz poseda kralja Aleksandra Obrenovića – očito urađene 1867. za potebe kneza Mihaila, objavljuje i poduži članak pod naslovom „Pošta kneza Miloša“. Tako iz tog, podacima koje pruža, neprocenjivo dragocenog novinskog napisa, saznajemo „da je još u staroj srpskoj državi bilo knjigonoša koji su nosili pisma, po potrebi, s jednog kraja na drugi, ili iz jedne države u drugu.“ Zatim, da su Turci, pošto su je osvojili, Srbiju izdelili na pašaluke, pašaluke na sandžake, sandžake na kadiluke, a da bi održavali vezu sa upravom u Carigradu, uredili su i poštu.
Koliko je, pak, mladi srpski suveren Mihailo držao do uređenja poštanske službe svedoče, osim Zakona o poštama koji je potpisao januara 1866. i prvih maraka štampanih maja i juna iste godine, i tri za njega rađene varijante slike sa predstavom tatara i surudžije na putu. Najmlađa od njih, potpisana 1867, poznata samo po reprodukciji u „Novoj iskri“, njena sudbina je danas nepoznata, prikazuje tatara Ristu Prendića i njegovog surudžiju u času kada napuštaju Beograd na putu za Palanku. Tačnije, predstavljeni su na samom početku put, tek ako su prešli koji kilometar od beogradske mezulane, odnosno još od 1840. zvanično pošte, koja se nalazila na mestu gde je sada Fakultet likovnih umetnosti, dakle na kraju Knez Mihailove ulice.
Na ovoj crtački besprekorno izvedenoj kompoziciji koja predstavlja dvojicu reprezentativno obučenih jahača, na kojima su do detalja tačno i realistički ubedljivo prikazani njihova nošnja i posebno oprema, kao i tri konja u pokretu, jedva da se u pozadini nazire ušće Save u Dunav. Druge dve sačuvane varijanate ove slike, nastale su znatno ranije, 1861. godine. Manja i očigledno prvo urađena, tehnikom gvaša, sada u posedu poznate beogradske modne kuće Mona, bila je dosad nepoznata. Ona je veoma srodna sa izgubljenoj varijanti iz 1867, koja se do 1903. čuvala kod kralja Aleksandra Obrernovića. Na njoj su takođe prikazana dvojica jahača i tri konja koji su tek malo odmakli od grada. Po svemu sudeći nalaze na potezu između Terazija i Tašmajdana, zakanjajući vidik prema Dorćolu i Dunavu. Tek na većoj i po svemu drugoj varijanti po redu izrade, koja se čuva u beogradskom PTT muzeju, prikazani su sa najviše detalja u odnosu na okolinu, likom lako prepoznatljivi tatar Rista Prendić, tada šezdesetogodišnjak u punoj zrelosti, otac sedmoro dece, kao i njegov mladi surudžija koji vodi konja sa poštom. Kako je na ovoj varijanti slike razmak između jahača veći u pozadini se vide ljudi u pokretu, zatim deo Dorćola sa više džamija i Dunav na potezu imeđu Ušća i današnjeg Pančevačkog mosta. Neposredno iza leđa Riste Prendića vide se drugi jahači na istom drumu, kao i deo Beograda sa Kalemgdanom. Očito da je Gebel prilikom izrade ove varijante sa više detalja u odnosu na predeo koristio iskustva što ih je stekao radeći istodobno i dve litografije, naravno za kneza Mihaila, na kojima su prikazani Beograd sa savske strane, odnosno srpske i Beograd sa dorćolske strane, tačnije u ono vreme još uvek turske strane.“ – kustos Nikola Kusovac
Galerija „Dar Mar“ u svom izmenjenom konceptu od novembra 2014, publici prikazuje po jednu sliku sa ciljem da postavke izložbi prilagodi nevelikom prostoru galerije, kao i da samom posetiocu pruži priliku da jasnije, bez okolnih distrakcija, posvećeno sagleda jedno kapitalno ili pak prelomno delo u opusu umetnika. Ovakav koncept predstavlja ujedno i odgovor na hiperprodukciju kojom se galerije nadmeću za svoje mesto na tržištu, uprkos činjenici da zainteresovanih posetilaca ima veoma malo. Ideja galerije „Dar Mar“ jeste da vrati građane u galerije, stavljajući fokus na pažljivo odabrana umetnička dela.
