Začetak razvoja savremenog Trsta počinje u doba vladavine Habsburškog cara Karla VI koji 1719. godine proglašava Trst slobodnom lukom. U Trst tada počinju da se doseljavaju pomorci, trgovci i zanatlija iz različitih zemalja, a znatan broj njih došao je i iz Srbije.
Poveljom Marije Terezije iz 1751. odobreno je Srbima u Trstu da podignu svoju crkvu, osnuju crkvenu opštinu i otvore školu. Krajem XVIII veka te ustanove u Trstu postaju jedan od kulturnih centara u kojima se okupljaju istaknuti stvaraoci, među kojima i Dositej Obradović, Vuk Karadžić, Petar II Petrović Njegoš, Lukijan Mušicki, Joakim Vujić, Matija Ban, Josif Rajačić, Mihailo Obrenović i mnogi drugi.
Jovo Kurtović, jedan od osnivača Srpske zajednice gradi svoju palatu 1788. godine na trgu Ponte Roso. Kasnije, tokom prve polovine XIX veka, Srbi počinju da dižu palate u novoizgrađenim gradskim četvrtima, kao što su Đuzepinska i Frančeskanska četvrt. U tim delovima grada se naseljavaju Aleksandar Kovačević 1821, Mihajlo Vučetić 1825, Đorđe Ivanović 1825, Kristofor Popović 1825, Kristofor Škuljević 1832, Aleksandar Bajović 1834. i mnogi drugi. Zgrade čiju su izradu naručivali ili kupovali imućni Srbi uglavnom su projektovali najrenomiraniji arhitekti ondašnjeg Trsta.
Najlepše palate, brodovi i trgovine u Trstu bile su nekada srpske.
Kurtovići, Škuljevići, Gopčevići, Ivanovići, koji su polovinom XVIII veka došli u grad, zadužili su ga velelepnim građevinama. Danas, stare porodice su nestale, ali su gradu ostale neke od najlepših palata. Jedna od najmonumentalnijih je pravoslavna crkca Sv. Spiridona iz 1869. koja je bila stecište i uslov za opstanak zajednice koja je obeležila istoriju savremenog grada.
Tokom dva i po veka Srbi u Trstu su uspeli da očuvaju svoj identitet i svoju civilizacijsku emancipaciju. Na nama je da pokažemo njene kulturne i umetničke zaostavštine.
Srbi u Trstu su pored duhovnih ostavili i mnoga materijalna svedočanstva, svoje slave, svoje moći, a iznad svega svoje svesti.
Izvor: Etnografski muzej
